Pod Starom Srbijom i Makedonijom, odnosno Južnom Srbijom, podrazumevamo u užem smislu one predele koji su posle balkanskih ratova oslobođeni od petovekovnog turskog ropstva i Bukureškim mirom, 1913. godine, prisajedinjeni Kraljevini Srbiji i Kraljevini Crnoj Gori. To su oblasti u dolinama Lima, Ibra i Raške, zatim Metohija, Kosovo i Vardarska Makedonija. Namera nam je da u ovoj knjizi Biblioteke „Koreni“ saberemo najznačajnije antropogeografske radove, napisane pre Drugog svetskog rata, koji ovaj prostor sagledavaju kao celinu, s ciljem da ona bude uvod u naredne knjige ove biblioteke koje će biti posvećene posebnim predeonim celinama Stare Srbije. Ovo je pre svega važno zbog prezentovanja rezultata istraživanja i zapažanja Jovana Cvijića, koji je prvi sistematski pristupio proučavanju ovog prostora dok se on još uvek nalazio u granicama Turske. NJegova istraživanja trajala su duže od jedne decenije, a studija koju objavljujemo prvi put se u ovom obliku prezentuje javnosti. Naredne tri studije posvećene su prodiranju Albanaca u krajeve Stare Srbije i Makedonije, njihovom nasilju i osvajanju znatnih delova ovih krajeva, zatim procesu islamizacije i arnaućenja. To su studije istoričara Jovana N. Tomića, geografa Riste T. Nikolića i istoričara Jovana Hadži-Vasiljevića. Sledi potom studija Makedonski Srbi, Jovana Erdeljanovića, našeg poznatog etnologa, koja predstavlja argumentovanu kritiku i odgovor na knjigu nemačkog istoričara Gustava Vajganda koji je žitelje Makedonije poistovetio sa Bugarima. Donosimo i članak Vojislava S. Radovanovića, posvećen problemima u antropogeografskim istraživanjima s kojima su se naučnici suočavali, sa pratećim fotografijama seoskih naselja Južne Srbije objavljenim u posebnom albumu. Dalje dajemo sistematičan pregled etničkih prilika u Južnoj Srbiji koji je Milenko Filipović pripremio za Spomenicu, objavljenu 1937. godine povodom dvadesetpetogodišnjice oslobođenja ovih krajeva. Iz Spomenice donosimo i prigodan članak Atanasija Uroševića o kolonizaciji Stare Srbije i Makedonije, koju je država sprovodila posle oslobođenja 1913. godine pa do početka Drugog svetskog rata.

Jovan Cvijić, Makedonija i Stara Srbija (1908, 1911)Jovan N. Tomić, O Arnautima u Staroj Srbiji i Sandžaku (1913)R. T. Nikolić, Širenje Arnauta u Srpske Zemlje (1914)Jovan Hadži-Vasiljević, Arnauti naše krvi – Arnautaši (1939)Jovan Erdeljanović, Makedonski Srbi, Beograd (1925)Vojislav S. Radovanović, Problemi antropogeografskih ispitivanja Južne Srbije (1933)Milenko S. Filipović, Etničke prilike u Južnoj Srbiji (1937)Atanasije Urošević, Agrarna reforma i naseljavanje (1937)Pogovor: B. Čeliković, O istraživačima i istraživanjima Stare Srbije i Makedonije 

Obrađene oblasti: Skopska kotlina, Kumanovsko –preševska udolina, oblast oko Pčinje i Krive, Kočanska kotlina, Maleško-osogovske planine, Plauš i Srumica, Veleška klisura, Slivovi Topolke i Babune, Has i Klepca, rajac i Tikveš, Morihovo i Meglen, Ciganska klisura, Đevđelijska kotlina i Bojmija, Demir kapija, Solunska kampanja i zaliv, Pajak, Solunska, Dojranska, Sereska i Dramska kotlina, Trakija, Basen Marice, Ajvasilsko i Bešičko jezero, Dojransko jezero, Epir i Južna Albanija, Zapadna Makedonija, Poreč, Kičevo i Kopač, Kačanička klisura, Tetovska kotlina i Suhodolica, Šar-planina, Kosovo, Metphija i Prizrenska oblast, Rogozna i Novopazarska oblast, Šekular, Plav i Gusinje.

U prilogu karte:

Jovan Cvijić, Ekskurzije po Staroj Srbiji i Makedoniji (1908)Jovan Cvjić, Političko etnografska skica makedonije i Stare Srbije (1908)Jovan Cvijić, Staističke tablice o makedonskom stanovništvu (1906)Jovan Cvijić, Etnografska skica Stare Srbije (1911)Vojislav S. Radovanović, Pregledna karta Južne Srbije (1938)

 

Preporučujemo

Preporučujemo

 

Vranjsko pomoravlje I

Vranjsko pomoravlje I, Priredio Borisav Čeliković

Metohija II

Metohija II, Priredio Borisav Čeliković

Metohija III

Metohija III, Priredio Borisav Čeliković